Là hệ thống quan điểm lí luận chung nhất về thế giới và vị trí con người trong thế giới đó, là khoa học về những quy luật vận động phát triển chung nhất của tự nhiên , xã hội và tư

- Đối tượng nghiên cứu của triết học: nghiên cứu khái quát từ nhiều khoa học những quy luật chung nhất - Đối tượng nghiên cứu của các nhà khoa học cụ thể: nghiên cứu quy luật trong từng lĩnh vực riêng

Thế giới quan là khái niệm triết học chỉ các hệ thống quan điểm về TG và vị trí của con người trong TG

Thế giới quan triết học: cao nhất, dựa trên tri thức khoa học

Thế giới quan tôn giáo: thần thánh hóa, linh thiêng hóa, lý thuyết

Thế giới quan thần thoại: hiểu về thế giới rất sơ khai, giản đơn

- 1 vấn đề cơ bản nhất của triết học là: mối quan hệ giữa vật chất và ý thức - Mặt thứ nhất: Giữa ý thức và vật chất thì cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định cái nào? - Mặt thứ hai: Con người có khả năng nhận thức được thế giới không? - Dựa trên việc nghiên cứu vấn đề cơ bản của triết học, chúng ta có cơ sở để phân chia các trường phái triết học khác nhau - Lịch sử phát triển của tư tưởng nhân loại là lịch sử đấu tranh của 2 trường phái: CNDV và CNDT

CNDV: Các nhà triết học quan niệm vật chất có trước, ý thức có sau, vật chất quyết định ý thức. Cho đến nay, CNDV đã phát triển và tồn tại với các hình thức biểu hiện khác nhau

CNDV chất phác (thời kỳ Cổ đại): lấy bản thân giới tự nhiên để giải thích thế giới, không viện đến thần linh, thượng đế hay hiện tượng siêu nhiên

CNDV siêu hình (thời kỳ Phục hưng và Cận đại): chịu sự tác động mạnh mẽ của phương pháp tư duy siêu hình - nhìn thế giới như cỗ máy khổng lồ mà mỗi bộ phận tạo nên thế giới đó là ở trong trạng thái biệt lập và tĩnh tại. Tuy không phản ánh đúng hiện thực trong toàn cục nhưng CNDV siêu hình đã góp phần không nhỏ vào việc đẩy lùi TGQ duy tâm và tôn giáo, đặc biệt là ở thời kì chuyển tiếp từ "đêm trường Trung cổ" sang thời kỳ Phục hưng

CNDV biện chứng (những năm 40 của thế kỷ XIX): do C.Mác và Ph.Ăng-ghen xây dựng sau đó được V.I.Lênin phát triển, đã khắc phục được những hạn chế của CNDV chất phác thời Cổ đại, CNDV thời Cận đại, là công cụ để cải tạo thế giới => Hình thức tiến bộ nhất

CNDT: Các nhà triết học duy tâm khẳng định ý thức có trước và chi phối vật chất

CNDT chủ quan: thừa nhận tính thứ nhất của ý thức con người, khẳng định mọi sự vật, hiện tượng chỉ là phức hợp các cảm giác

CNDT khách quan: cũng thừa nhận tính thứ nhất của con người nhưng coi đó là thứ tinh thần khách quan có trước và tồn tại độc lập với ý thức của con ngườ

Phương pháp siêu hình: là phương pháp nhìn sự vật ở trạng thái cô lập, tĩnh tại, không thấy được sự vật vận động ở nội tại bên trong sự vật =>Đánh giá sự phiến diện, một chiều

Phương pháp biện chứng: là phương pháp xem xét sự vật, hiện tượng trong các mối liên hệ phổ biến vốn có của nó, ở trạng thái tác động qua lại, ràng buộc lẫn nhau, luôn luôn vận động, biến đổi =>Đánh giá về sự vật một cách tổng quát, theo cả tiến trình phát triển =>Đánh giá đúng về bản chất đối tượng nghiên cứu

Điều kiện kinh tế - xã hội: - Thế kỉ 19 - Đức - Tây Âu - Châu Âu - Tích cực: Chủ nghĩa tư bản phát triển, bộc lộ rõ bản chất, đóng góp cho sự vận động của lịch sử: tạo ra của cải, vật chất (LLSX) khổng lồ - Hạn chế: xác lập quyền lực cho giai cấp thống trị (QHSX) => Mâu thuẫn lợi ích giữa các giai cấp

Tiền đề lý luận: - Thế kỉ 18: + Triết học cổ điển Đức + KTCT cổ điển Anh + CNXH không tưởng Pháp

Tiền đề KHTN: - Cuối thế kỉ 18- đầu thế kỉ 19 + Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng + Học thuyết tiến hóa của Đac - Uyn + Học thuyết tế bào

Nhân tố chủ quan: - C.Mác (Karl Henrich Marx) (05/05/1818 - 14.3.1883), sinh tại Triơ (Trier), nước Đức trong một gia đình lao động - Phridrich Ăngghen (Fridric Engels) (28/11/1820 - 05/08/1895) sinh tại Bácmen nước Đức, mất tại Luân Đôn nước Anh. Ph.Ăngghen sinh ra trong một gia đình chủ xưởng dệt - V. I. Lênin (Vladimir IIyich Ulyanor) (22/04/1870 [lịch cũ 10/04/1870] - 21/01/1924) sinh ra ở Simbirsk, nước Nga, sinh ra trong một gia đình thượng trung lưu có sáu anh chị em và đều làm cách mạng - Cả ba người đều có: + sự thông minh, trí tuệ, uyên bác + tầm nhìn xa + nhân cách cao cả + tình yêu thương những người công nhân, những người lao động, tinh thần hy sinh không mệt mỏi vì sự nghiệp giải phóng những người lao động + niềm tin sâu sắc vào lý tưởng cách mạng của giai cấp công nhân

- Có thể coi triết học Mác-Lênin là triết học của mọi khoa học, vì: + triết học Mác-Lênin là một hệ thống triết học khoa học, phản ánh đúng quy luật vận động phát triển của tự nhiên, xã hội và tư duy + có phương pháp luận khoa học, giúp con người nhận thức đúng đắn thế giới khách quan và vận dụng những tri thức đó vào thực tiễn + có vai trò định hướng cho hoạt động khoa học, giúp con người giải quyết những vấn đề thực tiễn của cuộc sống - Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng, triết học Mác-Lênin không phải là một khoa học cụ thể, mà là một hệ thống tri thức chung giúp con người nhận thức và giải quyết những vấn đề của thế giới. Do đó, không thể coi triết học Mác-Lênin là một khoa học thay thế cho các khoa học cụ thể

Chủ nghĩa duy vật lịch sử: nội dung cơ bản của nó là lý luận về “hình thái kinh tế - xã hội” chỉ ra bản chất của sự vận động và phát triển của xã hội loài người => Chủ nghĩa duy vật lịch sử là phát kiến vĩ đại thứ nhất của C.Mác và Ph.Ăngghen; là cơ sở về mặt triết học khẳng định sự sụp đổ của giai cấp tư sản và sự thắng lợi của giai cấp công nhân đều tất yếu như nhau

Học thuyết về giá trị thặng dư: Học thuyết này chứng minh một cách khoa học rằng: trong chủ nghĩa tư bản, sức lao động của công nhân là loại “hàng hóa đặc biệt” mà nhà tư bản, giai cấp tư sản đã mua và có những thủ đoạn tinh vi chiếm đoạt ngày càng lớn “giá trị thặng dư” được sinh ra nhờ bóc lột sức lao động của công nhân mà nhà tư bản, giai cấp tư sản không trả cho công nhân -> nguyên nhân cơ bản làm cho mâu thuẫn giữa giai cấp công nhân và giai cấp tư sản tăng lên không thể dung hòa trong khuôn khổ chủ nghĩa tư bản. => Học thuyết giá trị thặng dư, phát kiến vĩ đại thứ hai, là sự luận chứng khoa học về phương diện kinh tế khẳng định sự diệt vong của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội là tất yếu như nhau

Học thuyết về sứ mệnh lịch sử toàn thế giới của giai cấp công nhân: trong xã hội tư bản, mâu thuẫn về mặt kinh tế đã biểu hiện ra thành mâu thuẫn chính trị, gay gắt và đối lập trực tiếp. Mâu thuẫn này không thể giải quyết triệt để, nếu không có thắng lợi của cách mạng xã hội chủ nghĩa. Lãnh đạo, tổ chức thắng lợi cách mạng xã hội chủ nghĩa ở mỗi nước và trên toàn thế giới là sứ mệnh lịch sử có tính chất toàn thế giới của giai cấp công nhân => Phát kiến vĩ đại thứ ba, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Khắc phục một cách triệt để những hạn chế có tính lịch sử của chủ nghĩa xã hội không tưởng đã luận chứng về phương diện chính trị- xã hội của sự diệt vong không tránh khỏi của chủ nghĩa tư bản và sự ra đời tất yếu của chủ nghĩa xã hội