ปรัชญาสัจวิทยานิยมเชื่อว่าคนมีธรรมชาติเหมือนทุกคน ดังนั้นการศึกษาจึงควรเป็นแบบเดียวกันสําหรับ ทุกคน และเนื่องจากมนุษย์มีคุณสมบัติที่แตกต่างจากสัตว์อื่น ๆ คือเป็นผู้สามารถใช้เหตุผล ดังนั้นการศึกษาจึงควร เน้นการพัฒนาความมีเหตุผล และการใช้เหตุผล มนุษย์จําเป็นต้องใช้เหตุผลในการดํารงชีวิตและควบคุมกํากับ ตนเอง มิใช่นึกจะทําอะไรก็ทําได้ตามใจชอบ การศึกษาเป็นการเตรียมตัวเพื่อชีวิต เป็นสิ่งที่ช่วยให้มนุษย์ปรับตัวให้ เข้ากับความจริงแท้แน่นอน ถาวร ไม่เปลี่ยนแปลง มิใช่เป็นการปรับตัวให้เข้ากับโลกแห่งวัตถุ

ปรัชญาสาขานี้มีความเชื่อพื้นฐานเกี่ยวกับผู้เรียน ครูหลักสูตร กระบวนการเรียนการสอน ตลอดทั้ง ลักษณะของการจัดการศึกษา เหมือนกับปรัชญาการศึกษาสาขาพิพัฒนาการนิยม เว้นแต่ในเป้าหมายของสังคม เท่านั้นที่แตกต่างกัน

นักพิพัฒนาการนิยมหลายท่านมีความเห็นว่า แนวความคิดของพิพัฒนาการนิยม มีลักษณะ “เป็นกลาง” eมากเกินไป จึงไม่สามารถนาไปใช้ในการปฏิรูปการศึกษาในส่วนที่จําเป็นได้พวกที่ต้องการแสวงหาอุดมการณ์ที่จะ สามารถแก้ไขปัญหาสังคมได้ตรงกว่านี้และสร้างสังคมที่ดีขึ้นมาใหม่ จึงถูกจําแนกแยกออกมาจากพิพัฒนาการนิยม เป็นแนวความคิดขึ้นมาใหม่อีกแนวความคิดหนึ่ง เรียกว่า “ปฏิรูปนิยม”

ปรัชญานี้เกิดจากทัศนะเคอการ์ด (Soren Kierkegard) และสาตร์ (Jean Paul Sartre) ปรัชญานี้ให้ความ สนใจที่ตัวบุคคล หรือความเป็นอยู่ มีอยู่ของมนุษย์ ซึ่งมักถูกละเลย ซึ่งพวกเขามีความคิดเห็นว่าสภาวะโลกปัจจุบัน นี้มีสรรพสิ่งทางเลือกมากมายเกินความสามารถที่มนุษย์เราจะเรียนรู้ จะศึกษา และจะมีประสบการณ์ได้ทั่วถึง ฉะนั้นมนุษย์เราควรจะมีสิทธิ์หรือโอกาสที่จะเลือกสรรพสิ่งต่าง ๆ

ปรัชญานี้มีรากฐานมาจากสภาวะวุ่นวายในสังคม โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเรื่องสงคราม และความ เปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว เรื่องของอนาคตไม่อยู่ในความสนใจของนักปรัชญาสาขานี้ เพราะตามสภาพแวดล้อมใน สังคม อนาคตเป็นสิ่งที่ไม่มีใครสามารถจะคาดการณ์ได้ เป็นอนาคตที่ไม่แจ่มใสนัก ไม่ชวนให้คิดถึง พวกที่เชื่อใน ปรัชญานี้จึงหันมาเน้นการอยู่เพื่อปัจจุบัน คนเราจะอยู่ในสังคมเช่นนี้ได้จะต้องสามารถปรับตัวให้อยู่ได้อย่างมี ความสุข สามารถเผชิญกับปัญหาต่าง ๆ ได้ กล้าตัดสินใจเลือกที่จะทาสิ่งหนึ่งสิ่งใดและยอมรับผิดชอบในสิ่งที่ตนทํา ปรัชญานี้เน้นความสําคัญของบุคคลแต่ละคน และเน้นการดํารงชีวิตอยู่ในปัจจุบัน

การจัดการศึกษาตามปรัชญานี้จึงให้ความสําคัญกับการให้เสรีภาพแก่ผู้เรียนในการเรียนรู้ ให้ผู้เรียนเป็นตัว ของตัวเองมากที่สุด และสนับสนุนส่งเสริมผู้เรียนในการค้นหาความหมายและสาระสําคัญของชีวิตของเขาเอง ผู้เรียนมีเสรีภาพในการเลือกสิ่งที่เรียนตามที่ตนต้องการ มีเสรีภาพในการเลือกตัดสินใจเมื่อเผชิญกับปัญหาและ สถานการณ์ต่าง ๆ และรับผิดชอบในการตัดสินใจหรือการกระทําของตน

ข้อสังเกตเกี่ยวกับปรัชญาสาขาอัตถิภาวนิยม

เป็นปรัชญาการศึกษาที่ยึดหลักการของปรัชญาสากลสาขาปฏิบัติการนิยม โดยมีความเชื่อว่านักเรียนเป็น บุคคลที่มีทักษะพร้อมที่ปฏิบัติงานได้ครูนั้นเป็นผู้นําทางในด้านการทดลองและวิจัย หลักสูตรเป็นเนื้อหาสาระที่ เกี่ยวกับประสบการณ์ต่าง ๆ ของสังคม เช่น ปัญหาของสังคม รวมทั้งแนวทางที่จะแก้ปัญหานั้น ๆ ปรัชญา ปฏิบัติการนิยมให้ความสนใจอย่างมากต่อการ “ปฏิบัติ” หรือ “การลงมือกระทํา”

1.1 ปรัชญาสารนิยมหรือสารัตถนิยมตามแนวจิตนิยม

1.2 ปรัชญาสารนิยมหรือสารัตถนิยมตามแนวสัจนิยม