MindMap Gallery Canh Tranh và Độc Quyền Trong Nền Kinh Tế Thị Trường
Este mapa mental, creado con EdrawMind, analiza la estructura del mercado en una economía de mercado, centrándose en la competencia y el monopolio. Se divide en dos secciones principales: la competencia como característica del sistema de mercado y el monopolio como característica del sistema centralizado. Cada sección explora las formas, características, ventajas y desventajas, así como las políticas gubernamentales relacionadas. El mapa proporciona una comprensión sistemática de cómo la competencia y el monopolio influyen en la asignación de recursos y el desarrollo económico.
Edited at 2024-03-15 14:23:46Chương 4. CẠNH TRANH VÀ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
I- CẠNH TRANH Ở CẤP ĐỘ ĐỘC QUYỀN TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG
1. Độc quyền, độc quyền nhà nước và tác động của độc quyền
a) Nguyên nhân hình thành độc quyền và độc quyền nhà nước
Độc quyền
Là sự liên minh giữa các doanh nghiệp lớn, có khả năng thâu tóm việc sản xuất và tiêu thụ một số loại hàng hoá, có khả năng định ra giá cả độc quyền, nhằm thu lợi nhuận độc quyền cao.
Xuất hiện do: - Sự phát triển của lực lượng sản xuất. - Cạnh tranh gay gắt. - Khủng hoảng và sự phát triển của hệ thống tín dụng.
Độc quyền Nhà nước
Là kiểu độc quyền trong đó nhà nước nắm giữ vị thế độc quyền trên cơ sở duy trì sức mạnh của các tổ chức độc quyền ở những lĩnh vực then chốt của nền kinh tế.
Xuất hiện do: - Tích tụ và tập trung vốn và sản xuất ngày càng cao. - Sự phát triển của phân công lao động xã hội. - Sự thống trị của độc quyền tư nhân làm gia tăng sự phân hóa giàu - nghèo. - Xu hướng quốc tế hoá đời sống kinh tế.
Bản chất: - Phục vụ lợi ích của các tổ chức độc quyền tư nhân và tiếp tục duy trì, phát triển chủ nghĩa tư bản. - Nhà nước trở thành một tập thể tư bản khổng lồ, là chủ sở hữu những doanh nghiệp, là nhà tư bản tập thể. - Là hình thức vận động mới của quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa.
b) Tác động của độc quyền trong nền kinh tế thị trường
Tác động tích cực: - Thúc đẩy nghiên cứu và triển khai khoa học kỹ thuật, thúc đẩy sự tiến bộ kỹ thuật. - Nâng cao năng suất lao động, nâng cao năng lực cạnh tranh của bản thân tổ chức độc quyền. - Thúc đẩy nền kinh tế phát triển theo hướng sản xuất lớn hiện đại.
Tác động tiêu cực: - Gây thiệt hại cho người tiêu dùng và xã hội do cạnh tranh không hoàn hảo. - Kìm hãm sự tiến bộ kỹ thuật, theo đó kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội. - Làm tăng sự phân hóa giàu - nghèo.
2. Quan hệ cạnh tranh trong trạng thái độc quyền
Cạnh tranh và độc quyền: Độc quyền xuất hiện từ cạnh tranh tự do, nhưng không thủ tiêu cạnh tranh mà làm cho cạnh tranh trở nên đa dạng và gay gắt hơn
Các loại hình cạnh tranh trong trạng thái độc quyền: - Cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với các doanh nghiệp ngoài độc quyền. - Cạnh tranh giữa các tổ chức độc quyền với nhau. - Cạnh tranh trong nội bộ các tổ chức độc quyền.
Mối quan hệ giữa cạnh tranh và độc quyền: - Trong nền kinh tế thị trường hiện đại, cạnh tranh và độc quyền luôn cùng tồn tại song hành với nhau. - Mức độ khốc liệt của cạnh tranh và mức độ độc quyền hóa phụ thuộc vào hoàn cảnh cụ thể của mỗi nền kinh tế thị trường khác nhau.
II- LÝ LUẬN CỦA V.I. LÊNIN VỀ CÁC ĐẶC ĐIỂM KINH TẾ CỦA ĐỘC QUYỀN VÀ ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG TƯ BẢN CHỦ NGHĨA
1. Lý luận của V.I. Lênin về đặc điểm kinh tế của độc quyền
a) Các tổ chức độc quyền có quy mô tích tụ và tập trung tư bản lớn
Nguyên nhân hình thành: - Tích tụ và tập trung sản xuất cao. - Số lượng doanh nghiệp lớn ít, dễ dàng thỏa thuận. - Cạnh tranh gay gắt, khó đánh bại nhau.
Hình thức tổ chức: - Cartel: thỏa thuận về giá cả, sản lượng, thị trường, thanh toán,... - Syndicate: thống nhất mua bán, độc lập sản xuất. - Trust: thống nhất sản xuất, tiêu thụ, thu lợi nhuận theo cổ phần. - Consortium: liên kết dọc, quy mô lớn, bao gồm cả syndicate, trust.
Mục đích: - Thu lợi nhuận độc quyền cao. - Mua nguyên liệu rẻ, bán hàng hóa đắt. - Tăng cường sức mạnh cạnh tranh.
b) Sức mạnh của các tổ chức độc quyền do tư bản tài chính và hệ thống tài phiệt chi phối
Quá trình hình thành: - Tích tụ và tập trung trong ngân hàng dẫn đến các tổ chức độc quyền ngân hàng. - Ngân hàng nắm giữ hầu hết lượng tiền tệ của xã hội, có quyền lực chi phối mọi hoạt động kinh tế - xã hội.
Mối quan hệ giữa độc quyền công nghiệp và ngân hàng: - Ngân hàng cử đại diện vào các cơ quan quản lý của độc quyền công nghiệp. - Các tổ chức độc quyền công nghiệp mua cổ phần của các ngân hàng lớn để chi phối hoạt động của ngân hàng.
Tư bản tài chính: - Kết quả của sự hợp nhất giữa tư bản ngân hàng và tư bản công nghiệp. - Dẫn đến sự hình thành hệ thống tài phiệt.
Hệ thống tài phiệt: - Nhóm nhỏ những nhà tư bản kếch xù chi phối toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị. - Thực hiện sự thống trị thông qua "chế độ tham dự" và các thủ đoạn khác. - Chi phối mọi hoạt động của nhà nước, biến nhà nước tư sản thành công cụ phục vụ lợi ích của mình.
c) Xuất khẩu tư bản trở thành phổ biến
Khái niệm: Xuất khẩu tư bản là xuất khẩu giá trị ra nước ngoài (đầu tư tư bản ra nước ngoài) nhằm mục đích thu được giá trị thặng dư và các nguồn lợi nhuận khác ở các nước nhập khẩu tư bản.
Hình thức
Đầu tư trực tiếp: - Xây dựng xí nghiệp mới hoặc mua lại xí nghiệp đang hoạt động ở nước nhận đầu tư. - Thu lợi nhuận cao, biến thành chi nhánh của công ty mẹ ở chính quốc. - Có thể là hỗn hợp song phương, đa phương hoặc toàn bộ vốn nước ngoài.
Đầu tư gián tiếp: - Cho vay để thu lợi tức. - Mua cổ phần, cổ phiếu, trái phiếu, các giấy tờ có giá khác. - Đầu tư thông qua quỹ đầu tư chứng khoán và các định chế tài chính trung gian. - Nhà đầu tư không trực tiếp tham gia quản lý hoạt động đầu tư.
Lý do phổ biến: - Tìm kiếm nơi đầu tư có lợi nhất. - Mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. - Tận dụng nguồn nhân công rẻ. - Tránh né các rào cản thương mại.
Ảnh hưởng
Tích cực: - Thúc đẩy phát triển kinh tế ở nước nhận đầu tư. - Tạo việc làm và nâng cao kỹ năng lao động. - Truyền bá công nghệ và kỹ thuật tiên tiến.
Tiêu cực: - Gây bất bình đẳng trong thu nhập. - Tạo gánh nặng nợ nần cho nước nhận đầu tư. - Gây mất chủ quyền kinh tế.
d) Cạnh tranh để phân chia thị trường thế giới là tất yếu giữa các tập đoàn độc quyền
Nguyên nhân: - Quá trình tích tụ và tập trung tư bản phát triển. - Xuất khẩu tư bản tăng lên cả về quy mô và phạm vi.
Subtopic
Subtopic
Subtopic
Subtopic
đ) Lôi kéo, thúc đẩy các chính phủ vào việc phân định khu vực lãnh thổ ảnh hưởng là cách thức để bảo vệ lợi ích độc quyền
2. Lý luận của V.I. Lênin về đặc điểm kinh tế của độc quyền nhà nước trong chủ nghĩa tư bản
a) Sự kết hợp về nhân sự giữa tổ chức độc quyền và nhà nước
b) Sự hình thành, phát triển sở hữu nhà nước
c) Độc quyền nhà nước trở thành công cụ để nhà nước điều tiết nền kinh tế
III- BIỂU HIỆN MỚI CỦA ĐỘC QUYỀN, ĐỘC QUYỀN NHÀ NƯỚC TRONG ĐIỀU KIỆN NGÀY NAY; VAI TRÒ LỊCH SỬ CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN
1. Biểu hiện mới của độc quyền
a) Biểu hiện mới của tích tụ và tập trung tư bản
b) Biểu hiện về vai trò của tư bản tài chính trong các tập đoàn độc quyền
c) Biểu hiện mới của xuất khẩu tư bản
d) Biểu hiện mới của sự phân chia thị trường thế giới giữa các liên minh độc quyền
đ) Biểu hiện mới về sự phân chia lãnh thổ ảnh hưởng dưới sự chi phối của các tập đoàn độc quyền
2. Biểu hiện mới của độc quyền nhà nước dưới chủ nghĩa tư bản
a) Những biểu hiện mới về cơ chế quan hệ nhân sự
b) Những biểu hiện mới về sở hữu nhà nước
c) Biểu hiện mới trong vai trò công cụ điều tiết kinh tế của độc quyền nhà nước
3. Vai trò lịch sử của chủ nghĩa tư bản
a) Vai trò tích cực của chủ nghĩa tư bản
b) Những giới hạn phát triển của chủ nghĩa tư bản